تابلوی معجزه برده اثر تینتورتو(۱۵۴۸). پسر یک استاد رنگرز، تینتورتو برای رسیدن به اثربخشی رنگ دراماتیک، از رنگدانه دریاچه قرمز کارمین، مشتق از حشره قرمزدانه مکزیکی، استفاده نموده است.
در دوران ماقبل تاریخ ، از پیگمنت هایی که به صورت طبیعی بوجود می آیند مثل اخرایی و اکسید آهن، بعنوان مواد رنگدار (کلرانت)استفاده می نمودند.باستان شناسان حقایقی را آشکار نموده اند که نشان می دهد انسانهای اولیه از رنگ برای اهداف زیبایی همچون نقاشی بدن استفاده می نمودند. وجود تجهیزات سایش رنگ و رنگدانه به ۳۵۰۰۰۰ الی ۴۰۰۰۰۰ سال قبل باز می گردد که شواهد آن در غاری در Twin Rivers حوالی لوساکا،زامبیا گزارش شده است.
قبل از انقلاب صنعتی،محدوده رنگی موجود برای هنر و مصارف تزئینی، از لحاظ فنی محدود بود.بیشتر رنگدانه های مورد استفاده، رنگدانه های زمینی و معدنی یا رنگدانه هایی با اصالت بیولوژیکی بوده است.رنگدانه های حاصل از منابع غیر معمول مثل مواد گیاهی، ضایعات حیوانی،حشرات و نرم تنان، در فواصل طولانی برداشت و تجارت می شد.هزینه استفاده بعضی از این رنگها گران بوده یا امکان مخلوط نمودن آنها با طیفی از رنگدانه های موجود امکان پذیر نبوده است. رنگ آبی و بنفش بخاطر هزینه هایی که داشت، مخصوص خانواده سلطنتی شد.
معمولاً بدست آوردن پیگمنت های بیولوژیکی کاری دشوار بوده و جزئیات ساخت آن نزد سازندگانش محرمانه باقی می ماند.”ارغوانی صوری”رنگدانه ای است که از مخاط یکی از انواع گونه های “صدف فرفری نواری” بدست می آید.تولید ارغوانی صوری برای استفاده در رنگزنی پارچه از اوایل سال ۱۲۰۰ (BCE) توسط فینیقی ها آغاز و پس از آن توسط یونانی ها و رومی ها تا سال ۱۴۵۳ (CE) ، با سقوط قسطنطنیه ادامه یافت .تولید این رنگدانه پیچیده و گران بوده و استفاده از مواردی که با آنها رنگ می شد نماد قدرت و ثروت بوده است. تاریخ شناس یونانی “تئوپمپ” که در قرن ۴ (BCE)می نگاشته، گزارش نموده است که” در شهر کولوفون { در آسیای میانه} رنگ بنفش برای رنگزنی،با نقره معامله می شد.”
پیگمنت های معدنی در مسافت های طولانی نیز داد وستد می شد.تنها راه بدست آوردن رنگ آبی بسیارتیره و غنی از رنگ، استفاده از سنگ نیمه قیمتی لاجورد بود تا
اثریوهانس فرمیر دختری با گوشواره مروارید اثریوهانس فرمیر(۱۶۶۵)
بتوان رنگدانه ای بنام سرمه ای بوجود آورد و بهترین منابع دستیابی به لاجورد دور از دسترس بود.”یان وان آیک” نقاش فلاندری قرن ۱۵،معمولاً در آثار خود از رنگ آبی استفاده نمی کرد. اگر تصویر شخصی را با سرمه ای نقاشی و رنگ آمیزی می نمود، نشان از تجملات زیاد آن شخص بود و اگر یک مشتری از وی می خواست تا از رنگ آبی در تصویر خود استفاده کند، وی موظف به پرداخت پول بیشتری می شد. زمانیکه یان آیاک از لاجورد استفاده می نمود هیچگاه آن را با دیگر رنگها ترکیب نمی کرد.در عوض او لاجورد را به شکل خالص و تقریباً بعنوان لعاب تزئینی بکار می برد.قیمت گزاف لاجورد هنرمندان را مجبور به جستجوی رنگدانه جایگزین ارزانتر، هم معدنی(آزوریت، مینای لاجوردی) و هم بیولوژیکی ( نیل پر طاووس )،نمود.
با فتح یک امپراطوری جدید توسط اسپانیا در قرن ۱۶، رنگدانه ها و رنگهای جدیدی به مردم هردو طرف اقیانوس اطلس معرفی شد.کارمین ،یک رنگدانه و رزانه ای است که از یک حشره انگلی در امریکای مرکزی و جنوبی بوجود می آید که در اروپا از ارزش و موقعیت ویژه ای برخوردار شد. کارمین، از برداشت،خشک نمودن و خردکردن حشره قرمزدانه مکزیکی بدست می آید. بدین سبب کارمین در رنگزنی پارچه، رنگ مواد غذایی، رنگ بدن، یا به فرم رنگدانه دریاچه ای، تقریباً در هر نوع از رنگ یا لوازم آرایشی ، استفاده می شد و هنوز هم می شود.
بومیان پرو رزانه های حشره قرمزدانه را برای استفاده در منسوجات دستکم در سال ۷۰۰ (CE) ، تولید می نمودند.اما اروپاییها تا قبل از آن چنین رنگی را ندیده بودند. زمانیکه اسپانیا به امپراطوری آزتک در سرزمینی که امروزه مکزیک نامیده می شود، یورش بردند، به بهره برداری ازفرصت های تجاری این رنگ سرعت عمل بخشیدند.بعد از نقره، کارمین تبدیل به دومین صادرات با ارزش منطقه شد.رنگدانه های تولید شده از حشره قرمزدانه مکزیکی برای کاردینال های کاتولیک رداهای چشم نواز و برای انگلیسی ها ی”کت قرمز”یونیفورم های ممتاز را به ارمغان آورد. این مسئله که منبع حقیقی رنگدانه یک حشره است،تا زمانیکه بیولوژیست ها در قرن ۱۸منبع آن را کشف کنند، بصورت راز باقی مانده بود.
درحالیکه کارمین در اروپا محبوب بود،رنگ آبی هنوز هم بعنوان یک رنگ منحصر بفرد و نشان قدرت و ثروت باقی ماند. استاد هلندی “یوهانس فرمیر” اغلب در نقاشی های چشمگیرخود از سنگ لاجورد بهمراه کارمین و زرد هندی به وفور استفاده می نمود.
